Yatırımcıların bir pazara girmeden önce talep ve arzu ettikleri belirli faktörler vardır. Bunlar Çekici ve İtici faktörler olarak ikiye ayrılır.
Çekici faktörleri incelediğimizde;
- Ev Sahibi Ülkenin Politikaları: Bir ülkeye yatırımcı girişlerinde ev sahibi ülkenin izlediği politikalar önemli rol oynamaktadır. Bu politikalar makro politikalar, özel sektöre yönelik izlenen politikalar, ticaret ve sanayi politikaları gibi listelenebilir.
- Risk ve Makroekonomik İstikrar: Bir ülkeye yatırım Risk ve Makroekonomik İstikrar kararının verilmesinde ekonomide mevcut olan risk unsuru önemli bir etki yapmaktadır. Yasal düzenlemelerde şeffaflıkla birlikte politik ve makroekonomik istikrar da doğrudan yabancı yatırımların girişinde önemli rol oynamaktadır.
- İç Pazarın Cazibesi: Yabancı yatırımların gideceği ülkede aradığı ekonomik faktörlerden bir diğeri iç pazarın geniş olması, yani iç talep potansiyelinin yüksek olmasıdır. Piyasa hacmi ev sahibi ülkenin kişi başına gayri safi yurtiçi hasılasıyla ölçülmektedir. Kişi başına gayri safi yurtiçi hasılası yüksek olan ekonomilerde iç talep daha yüksek olacağı için bu ülkelere yönelen yabancı yatırım miktarı daha fazla olacaktır.
- Hukuki ve Kurumsal Altyapı: sal altyapısı da ülkeye girecek yatırımcı miktarını belirleyen bir unsurdur. Hukuki sistemin işlerliğinin zayıf olduğu bir ülkede getiri oranı yüksek olsa bile yatırımcı açısından yüksek risklerin varlığı yatırımcının ülkeye ancak yüksek ülke riski primi karşılığında yatırım yapmasına yol açar. Yatırımcının yatırım kararı aldıktan sonra yatırım yaptığı ülkede kaldığı sürece karşılaşacağı yasal ve bürokratik engeller de yatırımların sürekliliğine engel olabilir. Ayrıca altyapı yetersizliği de yatırımcının piyasadan beklediği karlılığın azalmasına neden olmakta, bu da ülkeye yatırımcı girişlerinin azalmasına yol açmaktadır.
- Döviz Kuru Politikası: Ev sahibi ülkenin döviz kuru politikaları da yabancı yatırımcı açısından önem arz etmektedir. Döviz kurlarındaki hareketlilik ve belirsizlik hem firmaların karlılığını hem de üretim yeri tercihlerini etkilemektedir. Bu nedenle, daha fazla yatırımcı çekmek isteyen ülkeler daha istikrarlı döviz kurlarını sağlayacak politikalar izlemelidir.
- İşgücü Maliyetleri: Ev sahibi ülkede işgücünün maliyeti yatırımcı kararlarında önemli bir unsurdur. Son yıllara kadar işgücü maliyetinin yatırım kararına çok fazla etki etmediği düşünülmesine rağmen, sonradan yapılan ekonometrik çalışmalar işgücü maliyetinin yatırım kararı üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Ayrıca işgücünün kalifiye olup olmaması, eğitim seviyesi, teknik yönetim becerisi gibi unsurlar da yatırımcı kararlarının alınmasında önemli bir rol oynamaktadır.
- Mali Yük: Düşük vergi oranları ya da vergisel bağışıklık yabancı sermayenin temel belirleyicilerinden biridir. Eğer yatırım yapılması planlanan bir ülkede vergi oranları çok yüksek ise, bu durum yatırımcının yatırım yapma isteğini değiştirebilmektedir. Bu durumun farkında olan ülkeler vergi konusunda teşvik edici düzenlemelere başvurarak yatırımcı girişlerini arttırmaya çalışmaktadırlar.
- Özelleştirme Süreci: yatırımcı seviyesinin belirlenmesinde önemli bir unsur da özelleştirme sürecidir. Özelleştirme programlarında daha öncelikli hareket eden ülkeler daha fazla yatırımcı çeken ülkeler olmuştur. Özelleştirme ile yabancı yatırımcılar, sabit bir yatırımı komple satın alabileceği gibi o yatırıma ait menkul değerlere yatırım yaparak sermayedar olarak da ortak olabilmektedirler.
- Diğer Unsurlar: Ülkenin yabancı sermayeye sağladığı teşvikler yatırımcı girişlerini arttıran bir unsurdur. Ayrıca, dış ticarete getirilen koruyucu önlemler sebebiyle pazara giremeyen firmalar ülke içine girerek bu önlemleri aşmak istemektedirler. Bu da korunan piyasaya yönelik yabancı sermaye girişlerini arttırmaktadır. Ulaşım ve haberleşme teknolojilerindeki gelişmeler de yaıtırmıcı girişlerini arttıran bir unsurdur. Düşük enflasyon ve finansal derinlik yabancı yatırımcıları ülkeye çeken diğer faktörlerdir. Ülkedeki bütçe açığı ve artan dış borçlar yabancı yatırımları kaçıran unsurlardır. Ulaşım maliyetlerinin düşmesi de yatırımcı girişlerini arttıran unsurlardır.
İtici Faktörler;
İtici faktörler dış dünyayla ilgili olup çekici faktörlerin var olması koşuluyla yüksek getirili alanlara yatırımcının yönelmesini sağlayan unsurlar olarak ifade edilebilir. Başlıca itici faktörler şunlardır ;
- Bölgesel Ticaret Anlaşmaları: Bölgesel bütünleşmeler pazar potansiyelini arttırması, yatırım ve ticaretin önündeki engelleri kaldırması ve karlılığı arttırması nedeniyle DYY girişlerini belirleyen bir unsur olarak kabul edilmektedir. Bu konuda yapılan ampirik çalışmalar da bölgesel entegrasyonların yatırımcılar üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir.
- Gelişmiş Ülke Piyasalarındaki Karlılığın Azalması ve Düşük Faiz Oranları: Faiz oranlarındaki farklılık yatırımcıların hareketlerinin gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere yönelmesinde etkili olan bir unsurdur. Gelişmekte olan ülkelerde ortaya çıkan ve süreklilik arz eden yüksek faiz oranı yabancı yatırımları arttıran bir unsurdur.
Murat IŞIK
Genel Müdür
#İhracat #dış_ticaret #ekonomi #ticaret #tim #birlik #tobb #igeme #gümrük #evrim #murat_ışık