Serbest Bölge Nedir?
‘Serbest Bölge’, herhangi bir ülkenin sınırları içerisinde bulunan, ülkenin gümrük sınırları dışında kalan, firmaların çeşitli ithalat ve ihracat kısıtlamaları olmaksızın, yoğun rekabet koşulları olan uluslar arası pazarlara girebilme imkanı sağlayan sınırlayıcı faktörlerin en aza indirdiği ‘belirli alanlar’dır.
Dünyada serbest bölge kavramı yaklaşık iki bin yıl öncesine Yunan ve Roma Medeniyetleri’ne uzanmaktadır. Günümüzdeki Serbest Bölge ile benzerlik taşıyan ilk serbest bölgeler ise 18. yüzyıldan itibaren Gibraltar Adası (1704), Singapur (1819) ve Hong Kong’da (1842) faaliyet göstermeye başlamıştır. I. Dünya Savaşı sonrasında, 1929 iktisadi bunalımının ardından, bir çözüm yolu olarak serbest bölgelere yönelme eğilimi ağırlık kazanmıştır. Türkiye de 1927 yılından itibaren girişimler başlamış ancak 1980’lerin başlarında, serbest piyasa ilkelerine ve dışa dönük iktisadi politikalar ile tam anlamıyla gelişmeye başlanmıştır.
Serbest bölge kurulmasının mantığı sanayi mallarının üretim ve ihracatının artırılmasına yönelik olarak, ülkenin ihtiyaç duyduğu yabancı sermaye girişini teşvik etmektir. Bunların dışında istihdam imkanları, teknoloji transferleri, bölgesel gelişmişlik farklılıkları giderme amaçları kuruluş nedenleri arasındadır. Serbest bölgenin amaçları faaliyetlere göre farklılık gösterebilmektedir. Kurulmasıyla birincil amaç olarak neyin hedeflenmiş olduğu hususu, ülkelerin tercihlerine göre belirlenmektedir. Kimi ülkeler için birincil amaç ihracatı arttırmak olabileceği gibi, kimi ülkelerde kurulan serbest bölgeler ithalatı arttırmaya yönelik olarak faaliyet gösterebilmektedir.
Amaç ne olursa olsun, serbest bölgelerin faaliyet konuları birbirine oldukça benzemektedir. Mallar, serbest bölgeye, gümrük vergisi ve diğer vergiler ödenmeksizin ve gümrük görevlileri tarafından muhafaza altına alınma riski olmaksızın getirebilirler. Serbest bölgelerde yabancı sermayeli üretim durumunda; bölgeye getirilecek olan makine, araç-gereç ve üretimde kullanılacak girdilerden gümrük ve benzeri vergiler alınmamakta, üretimi tamamlanmış mamuller iç pazara veya başka ülkelere ithal edildiğinde, yalnızca mamul mallar üzerinden vergilendirme söz konusu olmaktadır.
Türkiye’de 19 tane serbest bölge bulunmaktadır. Bu bölgelerin avantajları mevcuttur. Bunlar; Bölgede yapılan faaliyetlerden elde edilen gelirler, her türlü vergilerden muaftır ve arzu edilen ülkeye vergisiz transfer edilebilir. Yurtiçi piyasaya mal satışı ve takas yapma izni vardır. Akdeniz, Ege Denizi ve Karadeniz’de yer alan büyük Türk limanlarına yakın mesafelerdedir. Buna ilaveten, bu bölgeler, uluslararası havaalanlarına ve otoyol ağlarına kolay erişilebilecek mesafelere kurulmuşlardır. Serbest bölgelerde fiyat, standartlar ya da mal kalitesine yönelik prosedürel sınırlamalar yoktur. Serbest bölge ile Türkiye arasında Dış Ticaret Rejimi uygulanmaktadır. Serbest bölgeler arası ve diğer ülkelerle ticaret serbesttir. Üreticilere ve ihracatçılara bunlar gibi avantajlar sağlar.
Serbest Bölgeler; vergi, resim, harç bağışıklığından ve gümrük-kambiyo sorumluluklarında istisnalardan yararlanmak isteyen, bürokratik engellere çözüm arayan firmalar, dış Pazar yoğunluklu üretimde bulunan firmalar, uygun fiyatlarla hammadde sağlamak isteyen firmalar, hazır alt yapı avantajlarından yararlanmak isteyen, ithal girdi ihtiyacı olan emek yoğun üretim yapan firmalar, Transit ticaret ve takas geliştirmek isteyen firmalar, müşavirlik ve sigorta şirketlerine yarar sağlanmaktadır.
Murat IŞIK
Genel Müdür
#İhracat #dış_ticaret #ekonomi #ticaret #tim #birlik #tobb #igeme #gümrük #evrim #murat_ışık